Okul öncesi dönem çocuklarının prososyal davranışlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi
Keywords:
Prososyal davranışlar, Ebeveyn tutumları, Okul öncesi dönemAbstract
Prososyal davranışlar, başkalarına yarar sağlamaya yönelik olarak gerçekleştirilen tamamen gönüllü eylemler olarak tanımlanmaktadır. Bu araştırma okul öncesi dönem çocuklarının prososyal davranışlarına etki eden değişkenlerin belirlenmesi ve ebeveyn tutumları ile prososyal davranışlar arasındaki ilişkinin tespit edilmesi amacıyla yapılmıştır. Çalışma, 25-72 ay aralığındaki 290 çocuk ile yürütülmüştür. Verilerin toplanmasında “Çocuk Prososyallik Ölçeği (ÇPÖ)”, “Ebeveyn Tutum Ölçeği (ETÖ)” ve “Demografik Bilgi Form”u kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; ebeveyn tutumları ve çocukların prososyal davranışları arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte, kız çocuklarının erkek çocuklara göre daha fazla prososyal davranışlar sergilediği; çocuğun yaşı büyüdükçe prososyal davranış puan ortalamalarının da arttığı; 6 aydan fazla okula devam eden çocukların prososyal davranış puan ortalamaları, yeni başlayanlara göre daha yüksek olduğu bulunmuştur. Öte yandan prososyal davranışların çocuğun kardeş sayısı ile anne ve babanın öğrenim düzeyleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturmadığı görülmektedir.References
Acar, I. H. ve Torquati, J. (2012). Prosocial behavior exhibited in preschool-aged children through nature-based activities. In Paper session presented at the annual meeting of Midwestern Educational Research Association, Evanston, IL.
Alpar, R. (2014). Spor, sağlık ve eğitim bilimlerinden örneklerle uygulamalı istatistik ve geçerlik-güvenirlik. Ankara: Detay Yayıncılık.
Altay, F. B. ve Güre, A. (2012). Relationship among the parenting styles and the social competence and prosocial behaviors of the children who are attending to state and private preschools. Educational Sciences: Theory and Practice, 12(4), 2712-2718.
Altıntaş, T. T. ve Bıçakçı, M. Y. (2017). Erken çocukluk döneminde prososyal davranışlar. The Journal of Academic Social Science Studies, 57, 245-261.
Bağcı Çetin, B. ve Öztürk Samur, A. (2018). 60-72 aylık çocukların prososyal davranışları ile anne-babalarının prososyal davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 1-17.
Bağcı, B. ve Öztürk Samur, A. (2016). Çocuk ve yetişkin prososyallik ölçeklerinin geçerlik güvenirlik çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 17 (3), 59-79.
Bal, Ö. ve Temel, Z. F. (2014). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 4-6 yaş çocuklarının kişiler arası problem çözme ve bakış açısı alma becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 156-169.
Beaty, J.J. (1998). Observing Development of the Young Child. (4th. Ed.), Prentice-Hall, Inc., U.S.A.
Bee, H. L. ve Boyd, D. R (2009). Çocuk gelişim psikolojisi (O. Gündüz, çev.). İstanbul: Kaknüs yayınları
Beier, J. S., Gross, J. T., Brett, B. E., Stern, J. A., Martin, D. R. ve Cassidy, J. (2019). Helping, sharing, and comforting in young children: Links to individual differences in attachment. Child Development, 90(2), e273-e289.
Bouchard, C., Coutu, S., Bigras, N., Lemay, L., Cantin, G., Bouchard, M. C. ve Duval, S. (2015). Perceived, expressed and observed prosociality among four-year-old girls and boys in childcare centres. Early Child Development and Care, 185(1), 44-65.
Bower, A. A. (2012). What we do when children are good: How parents reinforce their preschool children's prosocial behaviors, and the effectiveness of these strategies across contexts. (Master of Arts) University of Nebraska at Omaha, USA.
Brownell, C. A. (2013). Early development of prosocial behavior: Current perspectives. Infancy, 18(1), 1-9.
Brownell, C. A., Svetlova, M., Anderson, R., Nichols, S. R. ve Drummond, J. (2013). Socialization of early prosocial behavior: Parents’ talk about emotions is associated with sharing and helping in toddlers. Infancy, 18(1), 91-119.
Caprara, G. V., Barbaranelli, C., Pastorelli, C., Bandura, A. ve Zimbardo, P. G. (2000). Prosocial foundations of children's academic achievement. Psychological science, 11(4), 302-306.
Carlo, G. ve Randall, B. A. (2001). Are all prosocial behaviors equal? A socioecological developmental conception of prosocial behavior. Advances in psychology research, 2, 151-170.
Chin, L. C. ve Zakaria, E. (2015). Effect of game-based learning activities on children’s positive learning and prosocial behaviours (Kesan Aktiviti Pembelajaran Berasaskan Permainan terhadap Pembelajaran Positif dan Tingkah Laku Prososial Kanak-Kanak). Jurnal Pendidikan Malaysia| Malaysian Journal of Education, 40(2), 159-165.
Cigala, A., Mori, A. ve Fangareggi, F. (2014). Learning others' point of view: Perspective taking and prosocial behaviour in preschoolers. Early Child Development and Care, 185(8), 1199-1215.
Conte, E., Grazzani, I. ve Pepe, A. (2018). Social cognition, language, and prosocial behaviors: A multitrait mixed-methods study in early childhood. Early Education and Development, 29(6), 814-830.
Dereli, E. (2019). The relationship between prosocial behaviours, aggression types and moral””social rule knowledge in preschool children. Cypriot Journal of Educational Sciences, 14(1), 042-055.
Doescher, S. M. ve Sugawara, A. I. (1989). Encouraging prosocial behavior in young children. Childhood Education, 65(4), 213-216.
Durmuşoğlu Saltalı, N. ve İmir, H. M. (2018). Parenting Styles as a Predictor of the Preschool Children’s Social Behaviours. Participatory Educational Research, 5(2), 18-37.
Eisenberg, N. ve Fabes, R. (1998). Prosocial development (Meta-Analyses of Age and Sex Differences in Children’s and Adolescents’ Prosocial Behavior). In W. Damon & R. M. Lerner (Editor-in-Chief ) & N. Eisenberg (Vol. Ed.) Handbook of child psychology: Vol. 3. Social, emotional, and personality development (5th ed., pp. 701-778). New York: Wiley.
Eisenberg, N. ve Mussen, P. H. (2003). The roots of prosocial behavior in children. Cambridge University Press.
Eisenberg, N., Guthrie, I. K., Murphy, B. C., Shepard, S. A., Cumberland, A. ve Carlo, G. (1999). Consistency and development of prosocial dispositions: A longitudinal study. Child Development, 70(6), 1360-1372.
Ferreira, T., Cadima, J., Matias, M., Vieira, J. M., Leal, T. ve Matos, P. M. (2016). Preschool children’s prosocial behavior: The role of mother-child, father-child and teacher-child relationships. Journal of Child and Family Studies, 25(6), 1829-1839.
Garcia, A. R., DeNard, C., Ohene, S., Morones, S. M. ve Connaughton, C. (2018). “I am more than my past”: Parents' attitudes and perceptions of the positive parenting program in child welfare. Children and Youth Services Review, 88, 286-297.
Gültekin Akduman, G., Günindi, Y. ve Türkoğlu, D. (2015). Okul öncesi dönem çocukların sosyal beceri düzeyleri ile davranış problemleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of International Social Research, 8(37). 673-683.
Hägglund, S. (1993). The gender dimension in children's learning of prosocial competence in early educational settings. European Early Childhood Education Research Journal, 1(2), 67-80.
Hastings, Utendale ve Sullivan, (2007). The socialization of prosocial development. In J. E. Grusec & P. D. Hastings (Ed.) Handbook of socialization: Theory and research (pp. 638-664). Guilford Publications.
Hay, D. F. ve Cook, K. V. (2010). The transformation of prosocial behavior from infancy to childhood. In C. A. Brownell & C. B. Kopp (Ed.) Socioemotional development in the toddler years: Transitions and transformations (pp. 100-131). Guilford Press.
Hepach, R., Vaish, A. ve Tomasello, M. (2013). A new look at children’s prosocial motivation. Infancy, 18(1), 67-90.
Hughes, C., McHarg, G. ve White, N. (2018). Sibling influences on prosocial behavior. Current opinion in psychology, 20, 96-101.
Kakavoulis, A. K. (1998) Early childhood altruism: how parents see prosocial behavior in their young children, Early Child Development and Care, 140:1, 115-126.
Kandır, A. ve Alpan, U. Y. (2008). Okul öncesi dönemde sosyal-duygusal gelişime anne-baba davranışlarının etkisi. Aile ve Toplum, 14(14), 33-38.
Karabulut Demir, E. ve Şendil, G. (2008). Ebeveyn Tutum Ölçeği (ETÖ), Türk Psikoloji Yazıları, 11(21), 15-25.
Karakaya, İ. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. A. Tanrıöğen, (Ed.) Bilimsel Araştırma Yöntemleri (3. Baskı) (ss. 57-83). Ankara: Anı Yayıncılık.
Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi (27. Baskı). Ankara: Nobel yayın dağıtım
Kırman, A. ve Doğan, Ö. (2017). Anne-baba çocuk ilişkileri: bir meta-sentez çalışması. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(1), 28-49.
Knafo, A. ve Plomin, R. (2006). Prosocial behavior from early to middle childhood: Genetic and environmental influences on stability and change. Developmental Psychology, 42, 771-786.
Knafo-Noam, A., Uzefovsky, F., Israel, S., Davidov, M. ve Zahn-Waxler, C. (2015). The prosocial personality and its facets: genetic and environmental architecture of mother-reported behavior of 7-year-old twins. Frontiers in psychology, 6, 112.
Knudson, K. H. M. ve Kagan, S. (1982) Differential development of empathy and prosocial behavior. The Journal of Genetic Psychology: Research and Theory on Human Development, 140(2), 249-251.
López, F., Apodaca, P., Etxebarria, I., Fuentes, M. J. ve Ortiz, M. J. (1998). Conducta prosocial en preescolares. Infancia y aprendizaje, 21(82), 45-61.
Mareš, J. (2017). Prosocial behavior education in children. Acta Technologica Dubnicae, 7(2), 7-16.
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) (2013). Milli Eğitim Bakanlığı çocuk gelişimi ve eğitimi. Ahlak gelişimi. 08 Mart 2020 tarihinde http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Ahlak%20Geli%C5%9Fimi.pdf erişildi.
Nowak-Fabrykowski, K., Dinçer, Ç., Lewandowska, E. ve Şen, M. (2013). Comparative analys is of young children’s pro-social behaviors in the United States, Turkey, and Poland. International Journal of Early Childhood Education Research (IJECER), 5(2), 1-12.
Özyürek, A. (2015). Okul öncesi çocukların sosyal beceri düzeyleri ile anne tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 45(206), 106-120.
Pastorelli, C., Lansford, J. E., Luengo Kanacri, B. P., Malone, P. S., Di Giunta, L., Bacchini, D., Bombi, A. S., Zelli, A., Miranda, M. C., Bornstein, M. H., Tapanya, S., Tirado, L. M. U., Alampay, L. P., Al-Hassan, S. M., Chang, L., Deater-Deckard, K., Dodge, K. A., Oburu, P., Skinner, A. T. ve Sorbring, E. (2016). Positive parenting and children's prosocial behavior in eight countries. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 57(7), 824-834.
Patton, M. Q. (2014). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri (B. Tarman ve M. F. Yiğit, Çev. Ed.). Ankara: Pegem Akademi.
Paulus, M., Becker, E., Scheub, A. ve König, L. (2016). Preschool children’s attachment security is associated with their sharing with others. Attachment & Human development, 18(1), 1-15.
Pontania, A. R. ve Salim, R. M. A. (2019). The Relation of Child’s Empathy and Parents’ Prejudice: The Mediating Role of Parenting Style. Humaniora, 10(2), 105-112.
Roth-Hanania, R., Davidov, M. ve Zahn-Waxler, C. (2011). Empathy development from 8 to 16 months: Early signs of concern for others. Infant Behavior and Development, 34(3), 447-458.
Schuhmacher, N., Köster, M. ve Kärtner, J. (2018). Modeling prosocial behavior increases helping in 16”month”olds. Child development. 1-13.
Sterling Honig, A. S. (1982). Prosocial development in children. Young Children, 37(5), 51-62.
Svetlova, M., Nichols, S. R. ve Brownell, C. A. (2010). Toddlers’ prosocial behavior: From instrumental to empathic to altruistic helping. Child development, 81(6), 1814-1827.
Swit, C. ve McMaugh, A. (2012). Relational aggression and prosocial behaviours in Australian preschool children. Australasian journal of early childhood, 37(3), 30-34.
Tavassoli, N., Recchia, H. ve Ross, H. (2019). Preschool children’s prosocial responsiveness to their siblings’ needs in naturalistic ınteractions: a longitudinal study. Early Education and Development, 1-19.
Uzmen, S. ve Mağden, D. (2002). Okulöncesi eğitim kurumlarına devam eden altı yaş çocuklarının prososyal davranışlarının resimli çocuk kitapları ile desteklenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 15(15), 193-212.
Vaish, A., Carpenter, M. ve Tomasello, M. (2009). Sympathy through affective perspective taking and its relation to prosocial behavior in toddlers. Developmental psychology, 45(2), 534.
Wan, Y., Fu, H. ve Tanenhaus, M. K. (2019). Effects of coordination and gender on prosocial behavior in 4-year-old Chinese children. Psychonomic bulletin & review, 26(2), 685-692.
Warneken, F. (2015). Precocious prosociality: Why do young children help?. Child Development Perspectives, 9(1), 1-6.
Williams, K. E. ve Berthelsen, D. (2017). The development of prosocial behaviour in early childhood: Contributions of early parenting and self-regulation. International Journal of Early Childhood, 49(1), 73-94.
Yağmurlu, B., Sanson, A. ve Köymen, S. B. (2005). Ebeveynlerin ve çocuk mizacının olumlu sosyal davranış gelişimine etkileri: Zihin kuramının belirleyici rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 20(55), 1-20.
Yazıcı, Z. ve Salıkutluk Y.Z. (2018). Ebeveynlerin Prososyal Davranışlarıyla Çocukların Pro-sosyal Davranışları Arasındaki İlişki. İçinde A. Kodaman ve E. İ. Işıklı (Editörler), Sosyal, Beşeri Ve İdari Bilimlerde Akademik Araştırmalar (ss. 411-430). Ankara: Gece Kitaplığı.
Yenidede, E. E. (2018). 60-72 aylık çocukların prososyal davranışlarına sosyal, duygusal ve bilişsel gelişimlerinin etkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
Yoleri, S. ve Seven, S. (2014). Analyzing effect of age and sex differences on prosocial behavior of preschool children. International Journal of Social Science, 29, 261-270.
