Okul öncesi çocukların empati bölümleri ile annelerinin ebeveyn tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi
Keywords:
Okulöncesi, Çocukta empati, Empati bölümleri, Ebeveyn tutumuAbstract
Bu araştırmanın amacı; annelerin ebeveyn tutumları ile çocuklarının empati bölümleri arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, resmi anaokullarına devam etmekte olan 5-6 yaş gruplarındaki toplam 142 okul öncesi çocuk ve onların annelerinden oluşmaktadır. Araştırmada Kişisel Bilgi Formu, Ebeveyn Tutum Ölçeği ve Çocuklar İçin Empati Bölümü Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizi için Kruskall Wallis H ve Mann Whitney U testleri ve Spearman korelasyon analizi uygulanmıştır. Araştırma sonucunda; çocukların duygusal ve bilişsel empati bölümlerinin annelerinin eğitim düzeylerine göre, çocukların davranışsal empatisinin ise ailelerinin gelir durumuna göre farklılaştığı görülmektedir. Çocukların duygusal empatileri ve genel empati becerileri ile annelerinin demokratik tutumları arasında pozitif ilişki; çocukların duygusal, davranışsal ve genel empati becerileri ile annelerinin otorier tutumu arasında negatif ilişki; çocukların duygusal empati bölümü ile annelerinin izin verici tutumları arasında da negatif ilişki olduğu bulunmuştur. Eğitim ve gelir düzeyi düşük olan annelere, empatinin önemi ve çocuk gelişimine etkileri konularında seminerler verilmesi önerilmektedir.
References
Afat, N. (2013). Çocuklarda üstün zekânın yordayıcı olarak ebeveyn tutumları. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 20 (1), 155-168.
Akbaş, B. ve Temiz, G. (2015). 60-66 aylık çocukların empati beceri düzeylerinin anne empati beceri düzeyi açısından incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5 (2), 106-112.
Alabay, E. (2017). Okul öncesi dönem çocuğu olan ebeveynlerin ebeveynlik tutumlarının incelenmesi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 1 (2), 156-174.
Alisinanoğlu, F. (2003). Çocukların denetim odağı ile algıladıkları anne tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (çocukların denetim odağı ile anne tutumları). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1 (1), 1-14.
Aslan, N. (2018). 60-72 aylık çocukların empati becerilerinin anne çocuk ilişkisi açısından incelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Atabey, D. (2017). Anasınıfına devam eden çocukların annelerinin anne tutumlarının incelenmesi (Çorum ili örneği). Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (1), 145-167.
Axinn, W.A. & Thornton, A. (1993). Mothers, children, and cohabitation: the ıntergenerational effects of attitudes and behavior. American Sociological Review, 58 (2), 233-246.
Aydoğdu, F. ve Dilekmen, M. (2016). Ebeveyn tutumlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11 (2), 569- 585.
Ayyıldız, T. (2005). Zonguldak il merkezinde 0-6 yaş çocuğu olan annelerin çocuk yetiştirme tutumları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Zonguldak.
Barrett-Lennard, G. T. (1981). The empathy cycle: Refinement of a nuclear concept. Journal of Counseling Psychology, 28 (2), 91-100.
Baumrind, D. (1966). Effects of authoritative parental control on child behavior. Child Development. 37(4), 887.
Baumrind, D. (1971). Current patterns of parental authority. Developmental Psychology, 4 (1), 1-103.
Bedge, Z. ve Özyürek, A. (2016). Öğretmen ve anne-baba tutumlarının okul öncesi dönem çocuklarının problem çözme becerilerine etkisi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5 (1), 204-232.
Bibi, F., Chaudhry, A. G., Awan, E. A., & Tariq, B. (2013). Contribution of parenting style in life domain of children. IOSR Journal of Humanities and Social Science (IOSR-JHSS), 12 (2), 91-95.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri (24. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Cotton, K. (2001). Developing empathy in children and youth. School Improvement Research Series Close Up #13. https://educationnorthwest.org/sites/default/files/developing-empathy-in-children-and-youth.pdf, (Retrieved from: 05.07.2019).
Çetinkaya, B. (2018). Ruhsal açıdan sağlıklı aile sağlıklı çocuk (6. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Damon, W. (1988). The moral child: Nurturing children's natural moral growth. New York: The Free Press.
Dinç Altun, Z., Değerli, F. İ., Çıkrıkçı, N. ve Kınık, Ö. (2018). Çocuklar için Empati Bölümü Ölçeğinin Türkçe'ye uyarlanması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 45, 153-168. doi: 10.21764/maeuefd.309234
Dökmen, Ü. (2014). Sanatta ve günlük yaşamda iletişim çatışmaları ve empati (52.basım). İstanbul: Remzi Kitapevi.
Dönmezer, İ. (2001). Ailede iletişim ve etkileşim (3. Baskı). İstanbul: Sistem Yayıncılık.
Durmuşoğlu Saltalı, N. ve Arslan, E. (2012). Ebeveyn tutumlarının anasınıfına devam eden çocukların sosyal yetkinlik ve içe dönüklük davranışını yordaması. İlköğretim Online, 11 (3), 729-737.
Efe Azkeskin, K., Güven, G., Güral, M. ve Sezer, T. (2013). Parenting styles: Parents with 5-6 year old children. Journal of Educational and Instructional Studies in the World, 3 (1), 74-82.
Eisenberg, N. & Strayer J. (1987). Empathy and its development. New York: Cambridge University Press.
Emery, E. J. (1987). Empathy: Psychoanalytic and client centered. American Psychologist, 42 (5), 513-515.
Eroğlu, M. (2014). 0-6 yaş çocuğa sahip anne babaların sosyo-ekonomik durumlarının ve benlik saygılarının çocuk yetiştirme tutumlarına etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Toros Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin
Gallese, V. (2003). The roots of empathy: The shared manifold hypothesis and the neural basis of intersubjectivity, Psychopathology, 36, 171-180.
Gladstein, G.A., & Feldstein, J.C. (1983). Using film to increase counselor empathic experiences. Counselor Education and Supervision, 23 (2), 125-131.
Gürtunca, A. (2013). Çocuklar ve ergenler içim empati ölçeği Türkiye geçerlik ve güvenirlik çalışması, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Grusec, J. E. & Danyliuk, T. (2014). Parents’ attitudes and beliefs: Their impact on children’s development. In: Tremblay RE, Boivin M, Peters RDeV, eds. Tremblay RE, topic ed. Encyclopedia on Early Childhood Development [online]. http://www.child-encyclopedia.com/parenting-skills/according-experts/parents-attitudes-and-beliefs-their-impact-childrens-development.
Hoffman M.L. (1987). The contribution of empathy to justice and moral judgment. In Empathy and Its Development (eds. N. Eisenberg ve J. Strayer), p: 47-80, New York: Cambridge University Press.
İkiz, S. ve Öztürk Samur, A. (2016). Okul öncesi dönem çocuklarında fiziksel ve ilişkisel saldırganlığın ebeveyn tutumları açısından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (35), 159-175.
Kahraman, H. (2007). Empatik beceri eğitiminin okul öncesi dönemdeki çocukların empatik becerilerine ve sorun davranışlarına etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
Kalaycı, Ş. (2010). SPSS Uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri, Ankara: Pegem Akademi.
Karabulut Demir, E. ve Şendil, G. (2008). Ebeveyn tutum ölçeği (ETÖ), Türk Psikoloji Yazıları, 11 (21), 15-25.
Karasar, N. (2013). Bilimsel araştırma yöntemi (25. Basım). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Kaya, A., Bozaslan, H. ve Genç, G. (2012). Üniversite öğrencilerinin anne-baba tutumlarının problem çözme becerilerine, sosyal kaygı düzeylerine ve akademik başarılarına etkisi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 208-225.
Köksal, A. (2005). Erken çocukluk döneminde empati gelişimi. Çoluk Çocuk Dergisi, 51, 12-13.
Köse, D. (2019) Anne baba tutumlarının, çocukta benlik saygısı ve empati gelişimi ile ilişkisinin incelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Maccoby, E. E. & Martin, J. A. (1983). Socialization in the contex of the family: Parent-child interaction. In P. H. Mussen (Series Ed.) ve E. M. Hetherington (Vol. Ed.), Handbook of child psychology: Vol. 4. Socialization, personality, and social developmet (4th ed., pp.1-101) Newyork: Wiley Publishing.
Mete, B. (2005). Lise son sınıf öğrencilerinin empatik becerileri ile aile işlevleri arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Önder, A. (2015). Çocukta empati gelişimi. (Edt. Y. Kabapınar), Empatiyle gelişmek empatiyi geliştirmek: Çocuk ve empati. Ankara: Pegem Akademi.
Önder, A. ve Gülay, H. (2007). Annelerin kabul red düzeyi ile çocuklarının empati becerisi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (22), 23-30.
Özdal, F. (2003). İlköğretim dört ve beşinci sınıfa devam eden, anne-babası ile yaşayan ve baba yoksunu olan çocukların kaygı düzeylerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Özdemir, O., Güzel Özdemir, P., Kadak, M. ve Nasıroğlu, S. (2012). Kişilik gelişimi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4 (4) , 566-589.
Özer, G. (2016). Empati eğitim programının anaokulu çocuklarının empatik ve prososyal becerilerine etkisinin incelenmesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Özyürek, A. (2004). Kırsal bölge ve şehir merkezinde yaşayan 5-6 yaş grubu çocuğa sahip anne-babaların çocuk yetiştirme tutumlarının incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Özyürek, A. ve Tezel Şahin, F. (2005). 5-6 Yaş grubunda çocuğu olan ebeveynlerin tutumlarının incelenmesi, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25 (2), 19-34.
Parsak, B. (2015). Ebeveyn tutumları ile okul öncesi dönem çocuklarının davranış problemleri arasındaki ilişkide çocukların empati ve sosyal beceri düzeylerinin rolü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
Pontania, A. R., & Salim R. M. A. (2019). The relation of child’s empathy and parents’ prejudice: The mediating role of parenting style. Humaniora, 10 (2), 105-112. https://doi.org/10.21512/humaniora.v10i2.5476
Ridley, C. A., Vaughn, S. R., & Wittman, S. K. (1982). Developing empathic skills: A model for preschool children. Child Study Journal, 12 (2), 89-97.
Rubin, K. H. & Burgess, K. (2002). Parents of aggressive and withdrawn children. In M. Bornstein (Ed.), Handbook of Parenting. (2nd Edition). Volume 1, 383-418. Hillsdale, N. J.: Lawrence Erlbaum Associates. https://www.researchgate.net/publication/232567285_Parents_of_aggressive_and_withdrawn_children, (Retrieved from: 05.07.2019).
Sak, R., Şahin Sak, İ.T., Atli, S. ve Şahin, B. K. (2015). Okul öncesi dönem: Anne baba tutumları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11 (5), 972-991.
Staub, E. (1990). Commentary on part I. In Empathy and its development (Eds. N. Eisenberg & J. Strayer), (Cambridge studies in social and emotional development. Empathy and its development (p. 103-115). Cambridge: Cambridge University Press. https://books.google.com.tr/books?id=PVQ4AAAAIAAJ&printsec=frontcover&hl=tr&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q=staub&f=false, (Retrieved from: 05.07.2019).
Sümer, N., Gündoğdu Aktürk, E. ve Helvacı, E. (2010). Anne-baba tutum ve davranışlarının psikolojik etkileri: Türkiye’de yapılan çalışmalara toplu bakış. Türk Psikoloji Yazıları,13 (25), 42-59.
Şahin, S. ve Karaaslan, T. (2006). Üç-altı yaş grubu çocukların sosyal beceri düzeylerinin incelenmesi, Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Dergisi, 1 (2), 74-80.
Şahin, D., Ocak Karabay, Ş. ve Demir, T. (2017). 5 yaş çocuklarının sosyal duygusal uyumları ile ebeveynlerinin tutumları arasındaki ilişki. Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1 (2) , 1-14.
Şanlı, D. ve Öztürk, C. (2012). Annelerin çocuk yetiştirme tutumlarını etkileyen etmenlerin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 31-48.
Şanlı, D ve Öztürk, C. (2015). Anne babaların çocuk yetiştirme tutumları ve tutumlar üzerine kültürün etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 8 (4), 240-246.
Tarhan, N. (2013). Sevmek, değer vermek ve empatinin basamakları, http://www.yazete.com/yazilar/prof-dr-nevzat-tarhan/sevmek-deger-vermek-ve-empatinin-basamaklari/477346/. (Erişim Tarihi: 02 Ocak 2019).
Taner Derman, M. (2013). Çocukların empati beceri düzeylerinin ailesel etmenlere göre belirlenmesi, International Journal of Social Science, 6 (1), 1365-1382.
Tatlı, S., Selimoğlu, H. ve Bademci, D. (2012). Çocukları okul öncesi eğitime devam eden annelerin aile hayatı ve çocuk yetiştirme tutumlarının incelenmesi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (3): 101-114.
Temel, D. ve Türkoğlu, B. (2019). Yerleşim yerlerine göre anne baba tutumlarının okul öncesi çocukların sosyal becerilerine etkisi. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39 (2), 843-871.
Tezel Şahin, F. ve Özyürek, A. (2008). 5-6 yaş grubu çocuğa sahip ebeveynlerin demografik özelliklerinin çocuk yetiştirme tutumlarına etkisinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6 (3) , 395-414.
Toksöz, E. (2010). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin zorbalık eğilimleri ve aile tutumu arasındaki ilişki üzerine bir araştırma: Eskişehir ili örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
Türk Dil Kurumu (2012). Türkçe sözlük. Türk Dil Kurumu, www.tdk.gov.tr. (Erişim tarihi: 20 Mayıs 2019).
Vischer, R. (1873). Ueber das optische formgefühl. Ein beitrag zur aesthetik. Leipzig: Credner. https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=2KcDAAAAYAAJ&oi=fnd&pg=PA1&dq=Robert+Vischer+(1873)+&ots=b00FZdE9Va&sig=04lILqpARfzIajDhHCu3Ux60Wtg&redir_esc=y#v=onepage&q=Robert%20Vischer%20(1873)&f=false (Erişim Tarihi: 01.04.2020).
Yavuzer, H. (2001). Yaygın ana-baba tutumları ana-baba okulu, (9. Basım), Ankara: Remzi Kitabevi.
Yıldırım, A. (2003). İlköğretim okulu yöneticilerinin empatik eğilimleri ve empatik becerileri ile çatışma yönetimi ve stratejileri arasındaki ilişki (Ankara ili örneği). (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Yılmaz, V. (2004). Annelerin çocuk yetiştirme tutumlarına anneannelerin etkilerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Yörükoğlu A.( 2015). Çocuk ruh sağlığı. (36. Basım). İstanbul: Özgür Yayın Dağıtım Ltd. Şti.
Yörükoğlu, A. (2019). Gençlik çağı: Ruh sağlığı ve ruhsal sorunları, (15. Basım). İstanbul: Özgür Yayınları.
Zahn-Waxler, C., Radke-Yarrow, M. & King, R.A (1979). Child rearing and children's prosocial ınitiations toward victims of distress. Child Development, 50 (2), 319-330.
Zahn-Waxler, C., Radke-Yarrow, M., Wagner, E., & Chapman, M. (1992). Development of concern for others. Developmental Psychology, 28 (1), 126-136.
Zhou, Q., Eisenberg, N., Losoya, S. H., Fabes, R. A., Reiser, M., Guthrie, I. K., Murphy, B. C., Cumberland, A. J. & Shepard, S. A. (2002). The relations of parental warmth and positive expressiveness to children’ empathy-related res-ponding and social functioning: A longitudinal study. Child Development, 73, 893-915.
