29-72 aylık çocukların olumsuz ve prososyal yalan söyleme davranışlarının incelenmesi
Anahtar Kelimeler:
Yalan Söyleme, Kandırma, Olumsuz Yalan, Prososyal Yalan, Beyaz Yalan.Özet
Yalan söyleme davranışları konusunda yapılan çalışmalar çocukların genellikle üç yaşından itibaren basit yalanlar söyleyebildiklerini göstermektedir. Ancak ülkemizde bu konuda çalışmaların yapılmamış olması, Türkiye’deki çocukların yalan söyleme becerileri konusunda yorum yapılmasını zorlaştırmaktadır. Bu nedenle, mevcut çalışmada ülkemizdeki okul öncesi dönem çocuklarının olumsuz ve prososyal yalan söyleme davranışları incelenmiştir. Araştırma nicel araştırma yöntemlerinden betimsel yöntem ile yürütülmüş, yapılandırılmış doğrudan gözlemle davranışlar kaydedilmiştir. Çalışmaya yaşları 29-72 ay (Ortay= 51,94) arasında değişen 62’si kız, 62’si erkek olmak üzere toplam 124 çocuk katılmıştır. Katılımcıların olumsuz yalan söyleme davranışlarını değerlendirmek için cazibeye karşı koyma görevi, prososyal yalan söyleme davranışlarını değerlendirmek için de hayal kırıklığına uğratan hediye görevi kullanılmıştır. Analizler sonucunda, olumsuz yalan söyleme konusunda büyük yaş çocuklarının anlamlı olarak daha başarılı oldukları; prososyal yalanların ise yaşa göre anlamlı farklılık göstermediği bulunmuştur. Bulgular büyük yaş çocuklarının gelişmekte olan bilişsel becerileri ve yaşla birlikte daha çok etkilendikleri sosyalleşme süreçleri kapsamında tartışılmıştır. Sonuçlar, Türkiye’de henüz emekleme aşamasında olan küçük yaş çocuklarının yalan söyleme davranışları konusunda öncü bilgiler sağlaması bakımından önem taşımaktadır.
Referanslar
Aydın, M. S. (2020). Yalanın renkleri: Yalanın tanımlanması ve türleri üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(69), 1-9.
Bryant, E. (2008). Real lies, white lies and gray lies: Towards a typology of deception. Kaleidoscope: A Graduate Journal of Qualitative Communication Research, 7, 23-48.
Carlson, S. M., Moses, L. J. ve Hix, H. R. (1998). The role of inhibitory control in young children’s difficulties with deception and false belief. Child Development, 69, 672-691.
Cole, P. M. (1986). Children's spontaneous control of facial expression. Child Development, 57, 1309- 1321.
DePaulo, B. M., Ansfield, M. E., Kirkendol, S. E. ve Boden, J. M. (2004). Serious lies. Basic and Applied Social Psychology, 26(2-3), 147-167.
DePaulo, B. M., Kashy, D. A., Kirkendol, S. E., Wyer, M. M., ve Epstein, J. A. (1996). Lying in everyday life. Journal of Personality and Social Psychology, 70, 979-995.
Ekman, P. (2016). Çocuklar Neden Yalan Söyler?. Yakamoz Yayınları.
Evans, A. D., ve Lee, K. (2011). Verbal deception from late childhood to middle adolescence and its relation to executive functioning skills. Developmental Psychology, 49, 39-49.
Evans, A. D. ve Lee, K. (2013). Emergence of lying in very young children. Developmental Psychology, 49(10), 1958-1963.
Fu, G., Xu, F., Cameron, C. A., Heyman, G., ve Lee, K. (2007). Cross-cultural differences in children's choices, categorizations, and evaluations of truths and lies. Developmental Psychology, 43(2), 278.
Gnepp, J., ve Hess, D. L. (1986). Children's understanding of verbal and facial display rules. Developmental Psychology, 22(1), 103-108.
Goffman, E. (1967). Interpersonal ritual: Essays on face-to-face behavior. New York: Pantheon Books.
Gombos, V. A. (2006). The cognition of deception: the role of executive processes in producing lies. Genetic, Social, and General Psychology Monographs, 132(3), 197-214.
Lau, Y. L., Cameron, C. A., Chieh, K. M., O’Leary, J., Fu, G., ve Lee, K. (2013). Cultural differences in moral justifications enhance understanding of Chinese and Canadian children’s moral decisions. Journal of Cross-Cultural Psychology, 44(3), 461-477.
Lee, K. ve Ross, H. (1997). The concept of lying in adolescents and young adults: Testing Sweester’s folkloristic model. Merrill-Palmer Quarterly, 43, 255 - 270.
Lewis, M. Sullivan, M. W., Stanger, C. ve Weiss, M. (1989). Self development and self-conscious emotions. Child Development, 60, 146-156.
Moll, H. ve Tomasello, M. (2007). How 14- and 18-month-olds know what others have experienced. Developmental Psychology, 43(2), 309-317.
Nagar, P. M., Williams, S. ve Talwar, V. (2019). The influence of an older sibling on preschoolers’ lie”telling behavior. Social Development, 28(4), 1095-1110.
Newton, P., Reddy, V., ve Bull, R. (2000). Children's everyday deception and performance on false”belief tasks. British Journal of Developmental Psychology, 18(2), 297-317.
O'Connor, A. M. ve Evans, A. D. (2018). The relation between having siblings and children’s cheating and lie-telling behaviors. Journal of Experimental Child Psychology, 168, 49-60.
Oğuz, N. ve Kara, H. Ş. (2018). 54-66 aylık çocuklarda olumlu sosyal yalan davranışı ile zihin kuramı ve yönetici işlevlerin bağlantıları. Psikoloji Çalışmaları, 38(2), 129-154.
Polak, A., ve Harris, P. L. (1999). Deception by young children following noncompliance. Developmental Psychology, 35, 561-568.
Saarni, C. (1984). An observational study of children's attempts to monitor their expressive behavior. Child Development, 55, 1504- 1513.
Talwar, V., ve Crossman, A. (2011). From little white lies to filthy liars: The evolution of honesty and deception in young children. In J. Benson (Ed.). Advances in child development and behavior (Vol. 40, pp. 139-179). Burlington: Academic Press.
Talwar, V., Lavoie, J., ve Crossman, A. M. (2019). Carving Pinocchio: Longitudinal examination of children’s lying for different goals. Journal of Experimental Child Psychology, 181, 34-55.
Talwar, V., ve Lee, K. (2002a). Development of lying to conceal a transgression: Children’s control of expressive behavior during verbal deception. International Journal of Behavioral Development, 26, 436-444.
Talwar, V., ve Lee, K. (2002b). Emergence of white-lie telling in children between 3 and 7 years of age. Merrill-Palmer Quarterly, 48, 160-181.
Talwar, V., ve Lee, K. (2008). Social and cognitive correlates of children’s lying behavior. Child Development, 79(4), 866-881.
Talwar, V., Murphy, S. M., ve Lee, K. (2007). White lie-telling in children for politeness purposes. International Journal of Behavioral Development, 31(1), 1-11.
Williams, S., Moore, K., Crossman, A. M. ve Talwar, V. (2016). The role of executive functions and theory of mind in children’s prosocial lie-telling. Journal of Experimental Child Psychology, 141, 256-266.
Wilson, A. E., Smith, M. D., ve Ross, H. S. (2003). The nature and effects of young children’s lies. Social Development, 12(1), 21-40.
