Zihin kuramı kazanımında bireysel farkların kaynağı
Anahtar Kelimeler:
Zihin Kuramı, Dil, Çalışma Belleği, Yönetici işlevler, Bireysel Farklar, Gelişimsel ÇeşitlilikÖzet
Araştırmanın amacı 6 ay önceki bilişsel becerilerin ilerideki zihin kuramı (ZK) performansının ne kadarını açıkladığına ve 6 ayda ZKda meydana gelen gelişimin kaynağının ne olduğuna odaklanarak ZK kazanımındaki bireysel farkları incelemektir. Çalışma 3-5 yaş arası toplam 70 çocuk üzerinde yürütülmüştür. Dil becerilerinin ölçümünde Türkçe İfade Edici ve Alıcı Dil Testi, çalışma belleğinin ölçümünde Bay Patates Görevi, yönetici işlevlerin ölçümünde Hazzın Ertelenmesi Görevi ile Boyut Değiştirerek Kart Eşleme Görevi kullanılmıştır. ZK gelişiminin incelenmesinde ise Zihin Kuramı Ölçeği kullanılmıştır. Katılımcılara 6 ay ara ile 2 kez ZK Ölçeği uygulanmıştır. İlk ZK oturumundan hemen önce ve son ZK oturumundan hemen sonra bilişsel beceriler ile ilgili ölçümler yapılmıştır. Önceki dil, çalışma belleği ve yönetici işlevler puanlarının birlikte, 6 ay sonraki ZK puanının % 30’unu açıkladığı bulunmuştur. Ayrıca çocuklar arasındaki ZK gelişimine ilişkin bireysel farkların kaynağının, ifade edici dilde gösterdikleri gelişim ve zihinle ilgili mevcut kavramsal zeminleri olduğu bulunmuştur.
Referanslar
KAYNAKÇA
Amsterlaw, J. ve Wellman, H.M. (2006) Theories of mind in transition: A microgenetic study of the development of false-belief understanding. Journal of Cognition and Development, 7(2), 139-172.
Astington, J. W. ve Jenkins J. (1999). A longitudinal study of the relation between language and theory of mind development. Developmental Psychology, 35, 1311-1320.
Berument, S. K. ve Güven, A. G. (2010). Türkçe İfade Edici ve Alıcı Dil Testi: Alıcı Dil Alt Testi (TIFALDI-RT). Ankara: Türk Psikologlar Derneği.
Carlson, S. M., Moses, L. J. ve Breton, C. (2002). How Specific is the relation between executive function and theory of mind? Contributions of inhibitory control and working memory. Infant and Child Development, 11, 73-92.
Cutting A.L. ve Dunn J. (1999). Theory of mind, emotion understanding, language, and family background: Individual differences and interrelations. Child Development, 70, 853-865.
de Ribaupierre, A. ve Bailleux, C. (1994). Developmental change in a spatial task of attentional capacity: An essay toward an integration of two working memory models. International Journal of Behavioral Development, 17, 5-35.
de Villiers J.G. ve de Villiers, P. A. (2000). Linguistic determinism and the understanding of false beliefs. İçinde P. Mitchell ve K. J. Riggs (Ed.) Children’s Reasoning and The Mind (s. 191”228), Hove, England: Psychology Press, Taylor & Francis (UK).
Flavell, J.H. (1999). Cognitive development: Children’s knowledge about the mind. Annu. Rev. Psychol., 50, 21-45.
Flavell, J.H., Miller, P.H. ve Miller, S.A. (2002). Cognitive Development (4. Basım), Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
Frye, D., Zelazo, P.D. ve Palfai, T. (1995). Theory of mind and rule-based reasoning. Cognitive Development, 10, 483-527.
Gordon, A. C. L. ve Olson, D.R. (1998). Mind and the capacity to hold in mind. Journal of Experimental Child Psychology, 68, 70-83.
Hasselhorn, M., Mahler, C. ve Grube, D. (2005). Theory of mind, working memory, and verbal ability in preschool children: The proposal of a relay race model of the developmental dependencies. İçinde Schneider, W., Schumann-Hengsteler, R., Sodian B. (Ed) Young Children’s Cognitive Development (s. 220-237). Lawrence Erlbaum Associates.
Hughes, C., Jaffe, S. R., Happe ´, F., Taylor, A., Caspi, A. ve Moffitt, T. E. (2005). Origins of individual differences in theory of mind: From nature to nurture? Child Development, 76, 356-370.
Ilgaz, H. ve Allen J. W. P. (2020). (Co-)Constructing a theory of mind: From language or through language? Synthese, 1-22.
Kahraman, Ö. G. (2012). Zihin kuramına dayalı eğitim programının 48-60 aylık çocukların bilişsel bakış açısı becerileri ve prososyal davranışları üzerindeki etkisinin incelenmesi (Basılmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara.
Karakelle, S. ve Ertuğrul Z. (2012). Zihin kuramı ile çalışma belleği, dil becerisi ve yönetici işlevler arasındaki bağlantılar küçük (36-48 ay) ve büyük (53-72 ay) çocuklarda farklılık gösterebilir mi? Türk Psikoloji Dergisi, 27(70), 1-25.
Mischel, W., Shoda, Y. ve Rodriguez, M. L. (1989). Delay of gratification in children. Science, 244, 933-938.
Oberauer, K. (2005). Executive functions, working memory, verbal ability, and theory of mind- Does it all come together? İçinde Schneider, W., Schumann-Hengsteler, R., Sodian B. (Ed.) Young children's cognitive development: Interrelationships among executive functioning, working memory, verbal ability, and theory of mind (s. 285-299). Lawrence Erlbaum Associates.
Perner, J. (1991). Understanding the representational mind. Imprint Cambridge, Mass.:MIT Press
Premack, D. ve Woodruft, G. (1978). Does the chimpanzee have a theory of mind. Behavioral and Brain Sciences, 1, 515-526.
Repacholi, B., ve Slaughter, V. (2003). Macquarie monographs in cognitive science. Individual differences in theory of mind: Implications for typical and atypical development. New York: Psychology Press.
Ruffman, T., Naito, M., Perner, J., Parkin, L. ve Clements, W. A. (1998). Older (but not younger) siblings facilitate false belief understanding. Developmental Psychology, 34, 161-174.
Ruffman, T., Slade, L. ve Crowe, E. (2002). The relation between children's and mothers' mental state language and theory-of-mind understanding. Child Development, 73(3), 734-751.
Savaşir, I., Sezgin, N. ve Erol, N. (1993). Ankara Gelişim Tarama Envanteri (2. basım). Ankara: Türk Psikologlar Derneği.
Schneider, W., Lockl, K., Fernandez, O. (2005). Interrelationships among theory of mind, executive control, language development, and working memory in young children: A longitudional analysis. İçinde Schneider, W., Schumann-Hengsteler, R. ve Sodian B (Ed.) Young children's cognitive development: Interrelationships among executive functioning, working memory, verbal ability, and theory of mind (s. 239-258). Lawrence Erlbaum Associates.
Selcuk, B., Brink, K. A., Ekerim, M., ve Wellman, H. M. (2018). Sequence of theory-of-mind acquisition in Turkish children from diverse social backgrounds. Infant and Child Development, 27(4), 2098.
Selçuk, B. ve Yavuz, H. M. (2018). Erken çocukluk gelişimine dair Türkiye bulgularına bakış. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 2 (2), 334-363.
Shahaeian, A., Peterson, C. C., Slaughter, V., ve Wellman, H. M. (2011). Culture and the sequence of steps in theory of mind development. Developmental Psychology, 47(5), 1239-1247.
Slade, L ve Ruffman, T., (2005). How Language does relate to theory of mind: A longitudional study of syntax, semantics, working memory and false belief. British Journal of Developmental Psychology, 23,117-141.
Slade, L., Sodian, B., Taylor, C. ve Keenan, T., (1998). Memory span as a predictor of false belief understanding. New Zealand Journal of Psychology, 27, 36-46.
Sodian, B. (2005). Theory of mind--The case for conceptual development. İçinde W. Schneider, R. Schumann-Hengsteler, ve B. Sodian (Ed.) Young children's cognitive development: Interrelationships among executive functioning, working memory, verbal ability, and theory of mind (s. 95-103). Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
Tomasello, M. (2018). How children come to understand false beliefs: A shared intentionality account. Proceedings of the National Academy of Sciences, 115 (34), 8491-8498.
Wellman, H.M. (1990). The child's theory of mind. Cambridge,MA: MIT Press, A Bradford Book.
Wellman, H.M. (2012). Theory of mind: Better methods, clearer findings, more development. European Journal of Developmental Psychology, 9 (3), 313-330.
Wellman, H.M., Cross, D. ve Watson, J. (2001). Meta-Analysis of theory-of-mind development: The truth about false belief. Child Development, 72(3):655-84.
Wellman, H.M., Fang, F. ve Peterson, C.C. (2011). Sequential progressions in a theory of mind scale: Longitudinal perspectives. Child Development, 82, 780-792.
Wellman, H.M. ve Liu, D. (2004). Scaling of theory-of-mind tasks. Child Development, 75(2), 523-541.
Wellman, H.M., Fang, F., Liu, D., Zhu, L., Liu, G. (2006). Scaling of ToM understandings in Chinese children. Psychological Science, 17(12), 1075-1081.
Yağmurlu, B., Berument, S. K. ve Celimli, S. (2005). The role of institution and home contexts in theory of mind development. Applied Developmental Psychology, 26 (2005) 521-537.
